A2 kitabının ilk ünitesinde yer alan “Bayram Ziyareti” adlı videoda bayram geleneklerini ve Türklerde misafirperverlik konusunu ele aldık. Dilbilgisel olarak da hikaye geçmiş zamanının kullanımına yer verdik.
Bayram geleneklerini ve videoda seyredilenleri daha iyi anlamak için önce Türklerde misafirperverlik konusunu ele almak daha uygun olacak.
Misafirperver Türkler
Türk kültüründe misafirlere verilen önem oldukça dikkat çekicidir. Misafirperverlikleriyle tanınan Türkler evlerine gelen kişileri rahat ve memnun etmek için ellerinde geleni yaparlar. Bunun için özel bir gün, bayram, kutlama vb. olmasına gerek yoktur. Bir Türkün evini ziyaret eden misafir o evin en önemli kişisidir denebilir. Öyle ki eskiden evlerde “misafir odası” adı verilen, günlük olarak kullanılmayan, diğer odalardan daha özenli dekore edilmiş odalar olurdu ve Türkler misafirlerini bu odalarda ağırlarlardı. Uzun yıllar devam eden bu alışkanlık son yıllarda terk edilmeye başlansa da bazı evlerde hala karşımıza çıkmaktadır.
Türkler misafirlerine çok değer verdiğinden evlerinde misafirlerin kullanacağı eşyalara da özen gösterirler. Günlük olarak kullanılmayan bu eşyaları (yemek takımları, servis eşyaları, havlular vb.) genelde farklı bir yerde tutar ve sadece misafir geldiğinde kullanırlar. O yüzden bir Türkün evine misafir olursanız kendinizi çok özel hissedebilirsiniz.
Ayakkabı ve terlikler
Türkler eve ayakkabı ile girmezler. Misafirlerin de eve girerken ayakkabılarını çıkarmalarını beklerler. Bu konuda oldukça tutuculardır. Ayakkabılarını çıkardıkları zaman da terlik giyerler. Bu bir alışkanlıktır. Eve gelen misafirlere de terlik verirler. O yüzden Türklerin evinde birçok terlik bulunur.
Size ne ikram edeyim?
“İkram” Türklerin misafirlerini ağırlarken sunduğu her şeyin genel adıdır.
Türkler evlerini ziyaret eden misafirlerine sürekli bir şeyler ikram ederek onları memnun etmek isterler. Yemek daveti olmasa dahi bir Türkün evinde yemeden içmeden oturmak pek mümkün değildir. Geleneksel Türk evlerinde misafirlere önce kolonya verilir, kolonyadan hemen sonra ve şeker ya da çikolata ikram edilir. İkramlar diğer yiyecek içeceklerle devam eder. İkramların olmazsa olmazı “çay”dır. Türkler çay içmeyi çok sevdiklerinden misafirlerine de (genelde sormadan) çay ikram ederler ancak çayla birlikte mutlaka börek, kek, kurabiye gibi yiyecekler de getirirler. İkramlar misafir oturduğu sürece devam eder. Örneğin çay servisinden sonra meyve ya da kuruyemiş ikramı başlayabilir. Eğer misafir ikram edilenleri yemezse ya da az yerse ısrar ederler, ya da beğenilmediğini düşünüp başka alternatifler de sunabilirler. Kısacası misafirin bir şeyler yiyip içmemesi Türkleri mutsuz eder. O yüzden bir Türkün evine aç gidilmesi daha uygundur.
Bayram ve Bayram Ritüelleri
Türkiye’de birçok müslüman ülkede olduğu gibi “Ramazan Bayramı” ve “Kurban Bayramı” olmak üzere iki dini bayram kutlanır. Bu bayramların tarihi Hicri takvime göre her yıl yaklaşık on gün geriye gelmektedir. Yani bayramlar her yıl farklı bir tarihe denk gelmektedir.
Bayramları geleneksel olarak kutlayanlar için bayramlardan önce bir hazırlık süreci söz konusudur. Bu süreçte yemekler yapılır, ev temizlenir, bayram tatlısı yapılır, bayram alışverişine çıkılır. Eskiden bayram öncesinde özellikle çocuklara yeni kıyafetler almak bir gelenekti. Günümüzde bu gelenek herkes tarafından sürdürülmese bile bayramda özenli giyinmek hala dikkat edilen bir durumdur.
Bayramlarda ailede yaşça küçük olanların aile büyüklerini ziyaret etmeleri beklenir. Aynı şehirde yaşayan aile bireyleri bayramlarda genellikle ailenin en büyüğünün evinde toplanırlar. Bayramlarda ailelerini ziyaret edememiş kişiler de telefonla arayarak büyüklerin bayramını kutlarlar.
Bayram sabahları erken kalkılır. Bayram namazına gitmek isteyen erkekler önce camiye giderler, daha sonra aile bireyleri kendi aralarında bayramlaşırlar. Yaşça küçük olanlar büyüklerin ellerini öperler. Daha önceki yazılarda da bahsettiğimiz gibi Türklerde “büyüklere saygı” önemli bir değerdir; el öpmek de bir saygı göstergesidir, ailede öncelikle büyükanne ve büyükbabaların elleri öpülür. Bu durum sadece bayram için değil normal ziyaretlerde de geçerlidir.
Bayram Ziyaretleri:
Bayram ziyaretleri bayramın belki de en önemli ritüelidir. Bayramda hazırlıklar daha çok misafirler için yapılır. Bayram ziyaretleri sadece aile bireyleri arasında olmaz. Komşu, arkadaş, tanıdık herkes birbirini ziyaret eder, bayamını kutlar.
Bu ziyaretlerin kendine has özelliği kısa olmasıdır. Bunun nedeni insanların bayram süresince mümkün olduğu kadar çok kişinin bayramını kutlamak istemeleridir. Sabah saatlerinde başlayan bu ziyaretler akşama kadar devam eder. Bu ziyaretlerde de önce yaşça küçük olanların büyükleri ziyaret etmesi beklenir. Ziyaret sırasında önce bayramlaşılır, sonra bayram ikramlarına geçilir. İkramlar kolonya ve şeker, çikolata başlar, Türk kahvesi ve bayram tatlısı ile devam eder. Bunların dışında börek, sarma, dolma vb. yiyeceklerin de ikram edildiği olur.
Çocuklar için bayram
Geleneksel olarak kutlanan bayramlar çocuklar için farklı bir anlam ifade eder. Özellikle eskiden bayramlardan önce çocuklar yeni kıyafetler, hediyeler almak bir gelenekti. Bayram sabahları çocukların yeni kıyafetleri giyer ve önce aile büyüklerinin ellerini öperek bayram kutlarlardı. El öpen çocuklara da harçlık verilirdi. Daha sonra çocuklar kapı kapı dolaşıp çevrelerindeki herkesin bayramını kutlarlardı. İnsanlar da kapılarını çalan çocuklara şeker, çikolata ve bazen de harçlık verirlerdi. Çocuklar topladıkları şekerleri gün boyu yer, topladıkları paraları da ya biriktiriler ya da sevdikleri bir şey için harcarlardı.
Günümüzde Bayramlar
Eskiden Türkiye’de hemen herkese bayramları yukarıda anlatıldığı gibi geleneksel tarzda kutlardı. Zamanla değişen aile ve toplum yapısı nedeniyle günümüzde bazı gelenekler eskisi gibi uygulanmamaya başlandı. Bayramların resmi tatil olması nedeniyle bazı insanlar bu zamanı ailelerini ziyaret etmek yerine tatil yapmak için kullanmaya başladılar. Apartman yaşamına geçen Türkler çocuklarına harçlık, hediye, şeker vermeye devam etse de şeker toplamaya göndermediler.
Her ne kadar eskisi gibi olmasa da bayramlar Türkler için özeldir. Türkler hala mümkün olduğunca ailelerini ziyaret etmeye çalışır, yakınları ve arkadaşlarıyla bayramlaşır, evine gelenleri ağırlar, çocuklarını sevindirmeye çalışır.
Ayşin Önder
Her hakkı saklıdır.
Yazının bir kısmı ya da tamamı kaynak gösterilmeden kopyalanamaz.
Leave A Comment